

درمان انسداد مجرای اشکی
یکی از پدیدههایی که سلامت چشمها را تهدید میکند، انسداد مجرای اشکی است. حتما میدانید که یکی از مکانیزمهای مهم و حیاتی در فهرست عملکرد چشمها تولید اشک و خارجشدن آن از ناحیه چشم است.
گاهی از اوقات این فرایند تحتتأثیر عوامل متعددی دچار نقص یا اختلال میشود که در دنیای پزشکی به این وضعیت، انسداد مجرای اشک میگویند. اگر تمایل دارید با این عارضه چشمی بیشتر آشنا شوید، ادامه این مطلب را از دست ندهید.
انسداد مجرای اشکی چیست؟
برای اینکه بدانیم انسداد مجرای اشکی یعنی چه و چگونه ایجاد میشود، بهتر است ابتدا نگاهی به آناتومی چشمها و سازوکارشان در باب تولید اشک داشته باشیم.
چشمها دارای یک غده تحت عنوان غده اشکی هستند که رسالت آنها تولید اشک است. اشک مادهای شفاف و حاوی مقادیر بالایی از یونها و لیزوزیم است که ضمن مرطوب نگاهداشتن چشمها، از بروز عفونت در آنها جلوگیری میکند.
با تولید اشک در چشمها خروج آنها از این ناحیه ضرورت پیدا میکند؛ چراکه تجمع اشک در چشم سبب سوزش و آبریزش در آن میشود. به همین منظور، دو مجرای تحتانی و فوقانی با نام کانالیکول در ناحیه پلکهای بالا و پایین وجود دارد که اسباب خروج اشک از چشم را فراهم میکند. بهاینترتیب، اشک تولیدشده در چشم از طریق این مجرا وارد کیسه اشکی و سپس به سمت مجرای بینی هدایت میشود.
بسته شدن مجرای اشکی زمانی خودش را نشان میدهد که مسیر خروج اشک از چشمها مسدود شود. این عارضه، کودک و بزرگسال نمیشناسد و تقریباً تمام گروههای سنی را به نوعی درگیر میکند.
بااینحال، انسداد مجرای اشک در کودکان با گذشت زمان به صورت خودبهخودی کاملاً بهبود پیدا میکند. در مقابل، رفع این مشکل در بزرگسالان نیازمند اتخاذ تدابیر پزشکی است.
عکسی از انسداد مجرای اشکی
علل انسداد مجرای اشکی
ژنتیک و محیط هر دو سهم یکسانی در ابتلای افراد به این بیماری دارند. بنابراین نمیتوان این عارضه را فقط حاصل وراثت فرد یا عوامل محیطی خاصی دانست. بهطور کلی، عوامل مؤثر در بروز انسداد مجرای اشکی را میتوان فهرستی از موارد زیر دانست:
مصرف برخی از داروها
یکی از دلایلی که موجب میشود افراد گرفتار عارضه بسته شدن مجرای اشکی شوند، مصرف برخی از داروهاست. مهمترین این داروها هم قطرههای چشمی است که برای مدت زمان طولانی توسط افراد مصرف میشود.
عوارض درمان سرطان
حتما میدانید که یکی از اصلیترین تکنیکهای درمان سرطان، شیمیدرمانی و پرتودرمانی است. این دو روش غالبا با عوارض بیشماری مثل ریزش مو، ضعف جسمانی یا حالت تهوع همراه هستند. شوربختانه یکی از پیامدهای دردناک شیمیدرمانی نیز کیپ شدن مجرای اشکی در افراد است.
آسیبهای محیطی
آسیبهای محیطی نیز در بروز این عارضه چشمی بیتأثیر نیست. گاهی از اوقات، شکستگیهای استخوان یا زخمها و جراحتهای مختلف، مسیر خروج اشک از مجرای اشکی را کاملاً مسدود میکند.
افزایش سن
مانند تمام پدیدههای ناخوشایندی که در اثر افزایش سن اتفاق میافتد، انسداد مجرای اشک را هم میتوان به بالارفتن سن نسبت داد. غالباً در سنین بالا سیستم تخلیه اشک، تغییرات نابهنجاری پیدا میکند که مهمترین آن، باریک و مسدودشدن آن است.
افزایش سن از علل انسداد مجرای اشکی
عفونت و التهاب چشم
از دیگر عواملی که منجربه اختلال در فرایند خروج اشک میشود، التهاب و عفونت چشمهاست. این مشکل نهتنها منجربه درد و تورم در ناحیه چشمها میشود؛ بلکه مسیر خروج اشک از چشمها را نیز مسدود میکند. آشنایی با شایع ترین عفونت های چشمی در این زمینه کمکتان میکند.
وراثت
وراثت نیز در بروز این عارضه چشمی سهمی برابر با عوامل محیطی دارد. رشد ناکافی جنین یا اختلالات ساختاری موجود در مجرای اشکی از بدو تولد، از جمله عوامل ژنتیکی است که سبب ظاهرشدن این اختلال در چشمها میشود. در اختلالات ساختاری عموماً پردهای نازک در ابتدای مجرای اشکی قرار دارد که مسیر خروج اشک از چشمها را مسدود میکند.
وجود تومور در مسیر خروجی اشک
تومورها همان تودههای سلولی هستند که در نتیجه رشد و تکثیر غیرطبیعی برخی از سلولهای بدن شکل میگیرند. قرارگیری این تودههای سلولی در مجرای اشکی یا بینی سبب مسدودشدن مسیر خروج اشک از چشمها میشود.
وجود مشکل در ساختار بینی
آخرین عامل مؤثر در ظاهرشدن این اختلال چشمی را میتوان آسیبهای مرتبط با بینی دانست. مشکلاتی نظیر شکستگی بینی یا پولیپ از جمله مهمترین این آسیبهاست که سبب انسداد مجرای خروجی اشک میشود.
علائم انسداد مجرای اشکی
از علائم انسداد مجرای اشکی در بزرگسالان، مسدودشدن آبریزش چشمهاست که غالباً کمتر کسی با دیدن این نشانه متوجه بروز ابتلای خود به این بیماری میشود. بااینحال، این عارضه علائم دیگری هم دارد که عبارتند از:
- تورم و قرمزی چشمها
- تاری دید
- بروز عفونتهای مکرر در چشم، نظیر ورم ملتحمه
- پوستهپوستهشدن پلکهای چشم
- حساسیت به لمس در نواحی زیر چشم (این نشانه در کسانی که به شکل مادرزادی مبتلا به این عارضه هستند، نمایان میشود)
تشخیص انسداد مجرای اشکی
بهترین سرنخ برای اطمینانیافتن از بسته شدن مجرای اشکی، علائم و نشانههایی است که بعد از این اختلال در افراد ظاهر میشود. باوجود این، پزشکان جهت تشخیص دقیقتر این عارضه از روشهای زیر کمک میگیرند:
آزمایش ارزیابی سرعت تخلیه اشک
یکی از روشهای رایج و دقیق بررسی انسداد مجرای اشکی چکاندن قطرات رنگی در داخل چشمهاست. سرعت و میزان اشک رنگی تخلیهشده، معیار خوبی برای سنجش بسته شدن مجرای اشکی است. معمولاً اگر سرعت خروج این قطره رنگی از چشمها بیشتر از 5 دقیقه باشد، احتمال ابتلای فرد به این عارضه قطعی خواهد بود.
عکسبرداری از چشمها
یکی دیگر از روشهای دقیق تشخیص این عارضه چشمی، عکسبرداری از چشمهاست. در این روش، ماده رنگی خاصی گوشه چشم و داخل مجرای اشکی تزریق میشود. سپس با کمک تکنیکهایی همچون تصویربرداری رزونانس مغناطیسی و عکسبرداری با اشعه ایکس، مسیر مجرای اشکی در عکس مورد بررسی و ارزیابی قرار میگیرد.
عکسبرداری از چشمها از راههای تشخیص انسداد مجرای اشکی
سنجش مستقیم مجرای اشکی
گاهی اوقات، تشخیص مسدودبودن مسیر تخلیه اشکی از طریق ارزیابی مستقیم این مجرا صورت میپذیرد. این روش با استفاده از دستگاهی مخصوص یا چکاندن محلول نمک در لوله تخلیه اشک انجام میشود.
درمان انسداد مجرای اشکی
این عارضه نسبتاً در افراد شایع است و غالباً با گذشت زمان، خوبهخود بهبود پیدا میکند. بااینحال، زمانی که پای یک علت ریشهای نظیر وجود تومور در میان باشد، درمان مسدود بودن مجرای اشک کاملاً ضرورت پیدا میکند. بهطور کلی، راهکارهای درمانی این عارضه عبارتند از:
مصرف دارو و آنتیبیوتیک
اگر انسداد مجرای اشک به دلیل عفونت باشد، مصرف دارو و قطره برای بازشدن مجرای اشکی اثربخش خواهد بود. از مهمترین این داروها آنتیبیوتیکها هستند که به شکل پماد یا تزریقی از سوی پزشک تجویز میشوند.
استفاده از پروپ
«پروپ» ابزاری کارآمد و ویژه است که از طریق گشاد کردن مجرای اشکی به رفع انسداد این سیستم کمک میکند. در این روش، ابتدا منافذ گوشه چشم را گشاد میکنند، سپس با کمک میلهای به نام پروپ، مسیر مجرای اشکی را باز میکنند.
استنتگذاری
یکی دیگر از روشهای درمان بسته بودن مجرای اشک، استنتگذاری در مجرای اشکی است. استنت لولهای نازک است که به مدت 1 الی 3 ماه، از طریق منافذ موجود در گوشه چشم، داخل مجرای اشکی قرار داده میشود. این ابزار عملکردی شبیه به مجرای مصنوعی اشک دارد که اسباب خروج مایعات سطح چشم را فراهم میکند.
بالون کاتتر
از دیگر ابزارهای مفید و اثربخش برای باز کردن انسداد مجرای اشک، بالون کاتتر است. این ابزار هنگامی که درون مجرای اشکی قرار داده میشود، حالتی متورم و حجیم پیدا میکند. انجام چندباره این حرکت موجب تمیز شدن مجرای اشکی میشود.
تعبیه مسیر جدید برای خروج اشک (جراحی)
در صورتی که بسته بودن مجرای اشکی در نتیجه وجود مشکل در منافذ طبیعی چشم رخ داده باشد، تعبیه مسیرهای جدیدی برای خروج اشک میتواند یک روش مؤثر برای درمان آن محسوب شود. در این روش، تلاش میشود با ایجاد برشهای کوچک و برداشت استخوان مسیر جدیدی برای خروج اشک تعبیه شود. شایان ذکر است که عمل انسداد مجرای اشک تنها در درمان آسیبدیدگیهای جزئی اثربخش است.
بازشدن مجرای اشکی
از کجا بفهمیم مجرای اشکی باز شده است؟ این یکی از پرتکرارترین سوالاتی است که افراد مبتلا به این عارضه چشمی از خود میپرسند. پاسخ ساده ما به این سوال، رفع تمام علائم مربوط به این اختلال چشمی است. به عبارتی، زمانی که فرایند آبریزش غیرطبیعی چشمها کاملاً متوقف شود و نشانهای از سوزش، التهاب، تورم چشم و تاری دید وجود نداشته باشد، میتوان از باز شدن مجرای اشکی کاملاً اطمینان یافت.
انسداد مجرای اشکی از علت تا درمان
چشمها علیرغم کوچکبودن، ساختار بسیار پیچیدهای دارند. هر نوع اختلال یا آسیبی به این ساختار کاملاً پیچیده میتواند اسباب بروز یک بیماری چشمی را در فرد فراهم کند.
انسداد مجرای اشک از جمله عارضههایی است که در نتیجه مختلشدن فرایند خروج اشک از چشمها رخ میدهد. ما در این نوشتار تلاش کردیم اطلاعات جامعی را در حوزه این عارضه بیهیچ کموکاستی در اختیار شما قرار دهیم.
در پایان لازم میدانیم یادآوری کنیم که یکی از عوارض بستهشدن مجرای اشکی، ایجاد التهاب، عفونت و رشد باکتری در ناحیه چشم است. بنابراین توصیه میشود به محض روبهروشدن با علائم و نشانههای این اختلال، سریع به پزشک مراجعه کنید.
سؤالات متداول:
1. انسداد مجرای اشکی چیست؟
انسداد مجرای اشکی زمانی خودش را نشان میدهد که مسیر خروج اشک از چشمها مسدود شود و برای مدتی طولانی ادامه پیدا کند.
2. عوارض اسنداد مجرای اشک چیست؟
التهاب، عفونت و رشد باکتری در ناحیه چشم از عوارض این مشکل چشمی هستند.