پتوز چیست؟
افتادگی پلک یا پتوز عارضه ای است که مشخصه آن شل شدن و افتادن پلک بالا است.
این عارضه که در اصطلاح پزشکی «بلفاروپتوز» نیز گفته می شود، دارای گونه های متفاوتی است.
برای مثال افتادگی یک پلک «پتوز یک طرفه» و افتادگی دو پلک «پتوز دوطرفه» نامیده می شود.
چنانچه پوست اضافی و پف کرده در بخش فوقانی پلک بالا وجود داشته باشد، به آن عارضه درماتوکالاسیس (dermatochalasis) می گویند.
افتادگی پلک گاهی مادرزادی است و گاهی در طول عمر ایجاد می شود و اکتسابی است.
پتوز ممکن است موقتی یا دائمی باشد. درمان متداول افتادگی پلک معمولاً جراحی است.
این عمل بر روی عضله بالابرنده پلک (عضله مولر یا عضله لواتور/ آپونوروز) انجام می شود.
پتوز می تواند:
- یک یا هر دو چشم را درگیر کند.
- وراثتی باشد.
- در بدو تولد بروز کند.
- در سنین بالاتر اتفاق بیفتد.
پتوز در کودکان
پتوز مادرزادی به معنای وجود پتوز در بدو تولد می باشد. اگر کودکی با پتوز متوسط تا شدید متولد شود
ممکن است برای تکامل بینایی نیازمند درمان فوری باشد. پتوز مادرزادی اغلب در اثر نقص در تکامل عضله بالابرنده پلک فوقانی که عضله لواتور نام دارد، اتفاق می افتد. اگرچه معمولا یک اختلال مجزا می باشد، ولی در موارد مادرزادی، ممکن است همراه با اختلالات زیر باشد:
- اختلال حرکات چشمی
- بیماری های عضلانی
- تومورهای پلک یا سایر تومورها
- اختلالات عصبی
- عیوب انکساری
علائم و نشانه های پتوز کدامند؟
شایعترین علامت آشکار پتوز در کودکان، افتادگی پلک می باشد. در پتوز مادرزادی، اغلب عدم تقارن چین پلک فوقانی وجود دارد. کودکان مبتلا به پتوز ممکن است برای دیدن مجبور شوند گردن خود را به عقب خم کنند یا ابروها را به سمت بالا بکشند.
این مانورهای سر و صورت نشان می دهند که کودک سعی می کند برای دیدن از هر دوچشم استفاده نماید. بعد از گذشت چند سال، این وضعیت های غیر طبیعی سر ممکن است منجر به اختلالات ظاهری سر و گردن شوند.
مشکلات ناشی از پتوز در کودکان کدامند؟
شایع ترین اختلال جدی مرتبط با پتوز دوران کودکی، آمبلیوپی (تنبلی چشم) می باشد. به دو علت پتوز می تواند ایجاد تنبلی چشم کند:
- انسداد مسیر بینایی در موارد پتوز شدید
- ایجاد آستیگماتیسم و تاری دید ناشی از آن
بعلاوه پتوز ممکن است در صورت وجود انحراف چشم آن را مخفی نماید و این مورد نیز می تواند منجر به تنبلی چشم شود.
پتوز مادرزادی چگونه درمان می شود؟
در اغلب موارد، پتوز کودکان با جراحی درمان می شود. اگر تنبلی چشم هم وجود داشته باشد، ممکن است درمان با قرار دادن پوشش بر روی چشم سالم، استفاده از عینک یا قطره چشمی ضروری باشد. تشخیص لزوم انجام جراحی و انتخاب روش مناسب، بر اساس عوامل زیر صورت می گیرد:
- سن کودک
- درگیری یک یا هر دو پلک
- شدت پتوز
- قدرت عضلات بالا برنده و پایین آورنده پلک
- وضعیت حرکات چشمی
علل پتوز بالغین چیست؟
شایعترین علت پتوز در بالغین، کشیدگی یا جداشدگی تاندون عضله لواتور از روی پلک می باشد.
وقوع این فرایند ممکن است ناشی ازعلل زیر باشد:
- افزایش سن
- به دنبال جراحی کاتاراکت (آب مروارید) یا سایر جراحی های چشمی
- ضربه به چشم
پتوز بالغین همچنین ممکن است عارضه ای از سایر بیماری ها مانند بیماری های عصبی یا عضلانی و در موارد نادر تومورهای حدقه چشم باشد که عضله بالابرنده پلک یا عصب آن را درگیر می کنند
پتوز بالغین چگونه درمان می شود؟
چشم پزشک می تواند بررسی جامعی از مشکل شما به عمل آورده و راجع به روش های درمانی مختلف و عوارض وخطرات احتمالی آن ها اطلاعات لازم را در اختیار شما قرار دهد.
برای تشخیص علت پتوز و انتخاب بهترین روش درمانی ممکن است نیاز به انجام آزمایش خون، عکسبرداری های مخصوص و یا سایر آزمایشات باشد. در صورت یافتن علت زمینه ای باید ابتدا این مورد اصلاح گردد، اما در اغلب موارد، درمان نهایی جراحی است که نوع جراحی نیز بر اساس شدت پتوز و سایر یافته های بالینی تعیین می گرد
خطرات جراحی پتوز کدامند؟
خطرات جراحی پتوز شامل عفونت، خونریزی و کاهش بینایی می باشد، ولی وقوع این عوارض بسیار نادر است.
بلافاصله بعد از عمل، ممکن است چشم بطور کامل بسته نشود، ولی این عارضه معمولا مقطعی است.
در طی این مدت می توان از قطره و پماد برای محافظت چشم استفاده نمود.
اگرچه ظاهر پلک بطور قابل توجهی اصلاح می شود، اما ممکن است پلک ها کاملا قرینه به نظر نرسند.
در اغلب موارد بعد از جراحی در نگاه به پایین پلک عمل شده نسبت به طرف مقابل مختصری بالاتر قرار می گیرد و شب ها مختصری باز می ماند که این دو عارضه مشکل آفرین نیستند.
در موارد نادر، حرکات کامل پلک قابل برگشت نیست.
در برخی موارد، ممکن است بیش از یک بار عمل جراحی لازم باشد.