باور های غلط درباره عینک

عیوب انکساری شایع ترین اختلال بینایی در جهان هستند که تخمین زده می شود حدود 800 میلیون تا 2/3 بیلیون نفر در سراسر دنیا تا حدودی دچار اختلال بینایی ناشی از آن می شوند. علی رغم کاربرد روز افزون لنز های تماسی و جراحی های لیزری رفراکتیو، عینک جایگاه ویژه خود در اصلاح عیوب انکساری را حفظ نموده است.

علی رغم دقت در تجویز عینک همواره تعدادی از بیماران از عینک تجویز شده استفاده نمی کنند یا نمی توانند استفاده کنند. همچنین ممکن است با وجود تجویز صحیح رفراکشن مشکل بیمار برطرف نشود.

از طرفی در جامعه باور های نادرستی در رابطه با علت تجویز عینک و کاربرد آن وجود دارد. برخی از افراد تصور می کنند که عینک قادر به کنترل مشکل آن ها به هر دلیلی (خستگی ، سردرد یا افت دید بعلت بیماری چشمی) می باشد یا عینک باید هر سال یا هر دو سال یک بار تعویض شود.

یا اینکه بر این باورند که به کار بردن عینک موجب بهبود عیوب انکساری شده و عدم استفاده از آن موجب تسریع پیشرفت عیوب انکساری می گردد. دانش کافی در رابطه با وضعیت انکساری چشم و روش های اصلاح آن به پزشک این امکان را می دهد که اطلاعات کافی در این زمینه را در اختیار بیمار قرار دهد.

چشم پزشک باید علاوه بر داشتن علم رفرکشن، هنر و مهارت لازم برای تجویز عینک مناسب را نیز داشته باشد.

به طور کلی برای تمام بیماران نمی توان مقادیری که با کمک رفرکشن ابژکتیو یا سابژکتیو بدست می آید را تجویز نمود و باید به متغیر های متعدد همچون سن، شغل، نیاز بینایی و وضعیت سلامتی یا جسمانی فرد نیز توجه کرد و مقادیر بدست آمده را تطبیق داد.

بنابراین تجویز عینک نه تنها نیاز به دشتن علم دارد بلکه به تجربه شخصی چشم پزشک نیز نیازمند است.

دقت در تجویز جنس عدسی عینک و استفاده از پوشش های مناسب با توجه به شغل بیمار میزان رضایت از عینک را افزایش می دهد.

ولی در نهایت تنها در بیماران بسیار حساس نیاز به تجویز عینک با دقت فراوان وجود دارد. در این بیماران که حتی به ندیدن یک حرف در ردیف آخر واکنش نشان می دهند، اجبار بیشتری به دقت فراوان در رفراکشن وجود دارد.

اکثریت افراد تنها نیاز به تعیین دقیق شماره چشم و تجویز عینک دارند. افراد هایپروپ در مجموع به اصلاح عیوب انکساری حساس ترند در حالی که افراد میوپ ممکن است چند خط آخر را تار ببینند ولی شکایتی نداشته باشند.

کاربرد های عینک

• تصحیح عیوب انکساری (پیرچشمی، نزدیک بینی، دوربینی، آستیگماتیسم یا ترکیب آن ها).
• محافظت از چشم ها در برابر پرتوهای ماورای بنفش (UV)، مادون قرمز (IR)، نورهای مرئی شدید و در مواردی نیز اشعه X و غیره.
• تصحیح انحرافات مخفی و آشکار (فوریا و تروپیا) برای کاهش خستگی و برقراری دید دو چشمی خوب یا درمان تنبلی چشم.
• افزودن خواص اختصاصی مورد درخواست ( برای خلبانان، رانندگان، کاربران کامپیوتر، آشپزها یا کار در شرایط خاص).
• سایر موارد : کاربرد های فانتزی و زیبایی، سینمای سه بعدی، کاربرد های تحقیقاتی، تشخیصی و درمانی(مدت محدود) مانند نیاز به دید بهتر در شب، محافظت در برابر اشعه X، عدم بخار گرفتن روی شیشه عینک و نیاز به دید رو به بالا در کار نزدیک و غیره.

برای تجویز یک عینک مناسب چه نکاتی باید مورد توجه قرار گیرند؟

در زمان تجویز عینک باید به چند نکته بالینی توجه نمود. در این قسمت به مهم ترین آن ها اشاره می شود.

توجه به شکایات فرد در رابطه با اختلالات بینایی:

مانند تمام بیماری های چشمی دیگر انجام رفراکشن و تجویز عینک با گرفتن شرح حال از بیمار و معاینه چشم ها شروع می شود. این کار تنها یک اندازه گیری نیست و برعکس باید در جهت برطرف کردن شکایت بیمار باشد. بیمار در اغلب موارد اظهار دارد که چه چیزی اشتباه است و چگونه می توان آن را اصلاح نمود. کافی است با سوالات مناسب بیمار را به سمت پاسخ مناسب راهنمایی نمود.

بیمار اغلب قادر به بیان مشکل خود می باشد: مثلا عینک سنگین است یا از روی بینی سر می خورد یا اشیا کج دیده می شوند.

گاهی بعد از چند سوال می توان پی به مشکل بیمار برد. مثلا بیمار مبتلا به میوپی می گوید با عینکش دور را خوب نمی بیند ولی زمانی که عینک را tilt میدهد یا به چشمانش نزدیک می کند دید دور بهتری پیدا می کند.

نشان دهنده این است که چشم بیمار undercorrect است و این در مورد پیر چشمی برعکس می باشد؛ به طوریکه بیمار باید عینک را از چشم دورتر کند تا بهتر ببیند.

لوچی ای که با یا بدون درد گیجگاهی بعد از استفاده از کامپیوتر و مطالعه یا هر کار چشمی دیگر باشد می تواند نشانه ای از اختلالات بینایی محسوب شود و نیاز به رفراکشن جدید را نشان می دهد.

این نشانه ها بخصوص در پایان روز بیشتر حس می شوند. علاوه بر این درد در ناحیه گردن یا پشت هم می تواند نشانه دیگری باشد که فرد برای بهتر دیدن به طور مداوم نیاز به خم شدن به جلو دارد.

اگر فرد بعد از استفاده از عینک پیرچشمی دوبینی پیدا کند می تواند نشانه فوریای زمینه ای و از بین رفتن فیوژن باشد. گاهی تاری گذاری دید دور بعد از مطالعه می تواند نشانگر شروع پیرچشمی باشد که بعلت اختلال در ریلاکس شدن تطابق است. اینکه بیمار در ساعات صبح راحت تر از عصر قادر به مطالعه است نشانگر شروع پیرچشمی است. در مورد بچه ها که قادر به توصیف مشکلات بینایی خود نیستند توضیح والدین در مورد اینکه کودک تمرکز ندارد، بیش ازحد پلک می زند یا چشمانش را مالش می دهد، ممکن است نشانگر دید کم ناشی از عیوب انکساری باشد.

باید در زمان گرفتن شرح حال از فرد و در معاینات اولیه از چشم به فکر علل اکتسابی بروز عیوب انکساری بخصوص در موارد تغییر یکطرفه بینایی نیز بود:

• هایپروپی اکتسابی

1. تومور های خلف کره چشم : این توده ها با اعمال فشار از خلف بر چشم موجب کاهش طول قدامی-خلفی چشم شده و موجب بروز تدریجی هایپروپی می گردند.
2. CSCR
3. جا به جایی لنز به سمت خلف
4. به کار بردن لنز تماسی که در کوتاه مدت با مسطح یا flat کردن مرکز قرنیه منجر به شیفت هایپروپی می شود. این پدیده اساس اورتوکراتولوژی را تشکیل می دهد.

• میوپی اکتسابی

1. در بیماری های سیستمیک مانند دیابت اسمولاریتی لنز بالا رفته و تجمع آب موجب تغییر قدرت لنز می شود.
2. دارو های سیستمیک (سولفونامید و مشتقات آن ها)
3. کاتاراکت هسته ای
4. قطره های میوتیک که موجب اسپاسم تطابق می گردند.
5. جا به جایی لنز به سمت جلو
6. تغییر قطر آگزیال چشم

• آستیگماتیسم اکتسابی

1. توده های پلک ( شالازیون، همانژیوم)
2. پتوز
3. ناخنک و درموئید ناحیه لیمبوس
4. دژنرسانس حاشیه ای قرنیه، کراتوکونوس، جراحی کاتاراکت، کراتوپلاستی و رادیال کراتوتومی

• پیرچشمی نارس یا نارسایی تطابق

1. بیماری های ناتوان کننده ( دیفتری، بوتولیسم، مسمومیت با مس، آسیب جمجمه و فلج عصب سوم مغزی و سندروم آدی
2. دارو هایی با خاصیت آنتی کولینرژیک ( آرام بخش)

اصراری بر تجویز عینک برای کسی که از وضعیت بینایی خود راضی است وجود ندارد.

سایر باور های غلط درباره عینک

اکثر کسانی که عینک تجویز می کنند ، علاقه ای به تجویز عینک برای افراد بدون شکایت بینایی یا در مقادیر کم عیوب انکساری هستند ندارند؛ چراکه در مواردی این امکان وجود دارد که فرد احساس نیاز به استفاده از عینک ندارد یا نمی تواند با شرایط جدید رفراکتیو و تطابقی کنار بیاید. در مواردی که فرد تنها به این دلیل برای دریافت عینک مراجعه کرده که عینک قبلیش شکسته یا می خواهد یک عینک یدکی داشته باشد، باید علاوه بر بدست آوردن BCVA تمام مشخصات عینک یدکی قدیمی در زمان تجویز جدید در نظر گرفته شود.

این موارد به خصوص در مورد عینک های قدیمی با قدرت های بالا و آستیگماتیسم صدق می کند.

در اکثر افراد تعیین نمره عینک به میزان کم تر از نیم دیوپتر بندرت بر حدت بینایی یا کاهش شکایات چشمی بیمار تاثیر دارد.

مقادیر رفراکشن سابژکتیو یک عدد مطلق نیست و از یک آزمایش تا آزمایش دیگر حتی با فاصله چند روز فرق می کند. در مطالعات متعدد که رفراکشن افراد را مورد بررسی قرار داده اند نشان داده شده که در دو جلسه متوالی دقیقا همان رفراکشن قبلی بدست نمی آید و ممکن است تا 0/5 دیوپتر متفاوت باشد. رفراکشن سابژکتیو هم ممکن است مقادیر متفاوتی را نشان بدهد که البته در بیشتر اوقات 0/25 تا 0/5 دیوپتر یا کمتر است. ولی در برخی بیماری های چشمی میزان اختلاف بیشتر می باشد. تفاوت در محور سیلندر آستیگماتیسم بدست آمده در 95درصد کمتر یا مساوی با 10 درجه است؛ ولی ممکن است در مورد آستیگماتیسم های اندک این خطا تا 20 درجه باشد. از طرفی مقادیر کم تغییر در محور آستیگماتیسم با قدرت بالا ممکن است مشکل ساز شود.

به جز در افراد بسیار حساس که با تغییر 0/25 دیوپتر در عینک دور یا نزدیکشان احساس بهبود قابل توجهی می کنند در اکثر موارد تاثیر محسوسی مشاهده نمی شود. در بیماری که بیان می کند با تغییر 0/25 دیوپتر در یک چشم سر دردش از بین رفته این امر احتمالا اثر پلاسبوی تجویز عینک جدید بوده است.

در مواردی که نیاز به تغییر قابل توجهی در قدرت عینک وجود دارد بهتر است از لنز ترایال استفاده شود.

بجز در کودکان که قادر به پذیرفتن تغییرات قابل توجه رفراکشن به صورت عینک تجویز شده هستند، در سنین بالاتر بخصوص بالاتر از بیست سال معمولا افراد تغییرات قابل توجه در شماره عینک یا تجویز عینک جدید را براحتی قبول نمی کنند. در مواردی که تمایل به تغییر قابل توجه در قدرت لنز وجود دارد بهتر است قدرت جدید عدسی تجویزی را در برابر فریم عینک قرار داد و از بیمار خواست با آن قدم بزند و از پنجره به فاصله های دور نگاه کند. در مواردی که محور و قدرت محور آستیگماتیسم تغییر کرده نیز بهتر است از لنز ترایال استفاده شود.

تغییرات بیشتر از یک دیوپتر ، بخصوص در افراد مسن بهتر است در چند مرحله اعمال شود.

این تغییرات هم در مورد دید دور و هم دید نزدیک صدق می کند. مثلا افزایش 1/5 دیوپتر به لنز عینک یک فرد جوان نزدیک بین، نیاز به تطابق را 3 دیوپتر افزایش می دهد؛ بنابراین تلاش تطابقی بیشتر برای مشاهده نزدیک را نیاز دارد و در دید دو چشمی بیمار تغییر ایجاد می کند. در افراد مسن با رزرو تطابقی محدود، ممکن است مشکلاتی در هنگام استفاده از عینک ایجاد شوند.

تغییرات نامشابه در قدرت لنز دو چشم باید با احتیاط اعمال شوند.

لنز تجویزی همراه با ترایال فریم بر روی چشم باید با احتیاط اعمال شوند. لنز تجویزی همراه با ترایال فریم بر روی چشم بیمار قرار داده شده و از وی درخواست می شود تا مدتی در اتاق معاینه بنشیند و از پنجره به مناظر بیرون نگاه کند و تنها در صورتی که بیمار قادر به تحمل عینک بود، عینک تجویز می شود و در غیر این صورت مقدار آن در حدی که قابل تحمل باشد تغییر داده می شود و در جلسات متوالی بعدی و بتدریج شماره عدسی عینک تغییر داده شود.

تغییر طرح قاب عینک در قدرت های بالای لنز با احتیاط انجام گیرد.

عدسی عینک با قدرت بیشتر از سه دیوپتر بالا در نظر گرفته می شود. در مورد عینک های قدیمی بیمار باید به فاصله بین مرکز اپتیکی دو لنز از یکدیگر، جنس لنز، ضخامت لنز، تیپ مولتی فوکال و رنگ لنز دقت کند و در صورت راحت بودن بیمار بهتر است شرایط در عینک جدید نیز رعایت گردد.

البته این نکته در مورد کودکانی که در سنین بروز تنبلی چشم هستند صدق نمی کند و در مورد آن ها باید عینک مورد نیاز با توجه به بهترین دید و وضعیت حرکتی چشم ها تجویز شود.

به دلایل تجویز عینک قدیمی بیمار توجه شود.

پزشک یا اپتومتریست قبلی ممکن است بر اساس نیاز بینایی فرد یا شرایط زندگی و سلامتی وی تغییراتی در نمره عینک نهایی تجویز شده، اعمال کرده باشد. مثلا پزشک برای فرد پیرچشم، عینکی تجویز نموده تا نیاز به استفاده از بای فوکال نداشته باشد، یا با کم کردن قدرت سیلندر یا تغییر محور سیلندر به موقعیت ابلیک کمتر تحمل آن را برای بیمار بهتر کرده باشد. بنابراین قبل از تصمیم گرفتن به تغییر قدرت عینک قدیمی، تمام شرایط موجود باید در نظر گرفته شوند.

بعد از تجویز عینک جدید باید هرگونه مشکل احتمالی و نیز دلیل تجویز عینک را برای بیمار توضیح داد.

برای بیمار حتما توضیح دهید که به چه علت عینک جدید تجویز می شود. مثلا برای افرادی که باید برای اولین بار از عینک نزدیک استفاده کنند لازم است توضیح داده شود که این عینک برای استفاده در فاصله مشخصی در نزدیک تنظیم شده و برای خواندن تابلو های موجود در خیابان ها کاربردی ندارد.

بیماران نزدیک بینی که برای اولین بار از عینک استفاده می کنند اشیا را کوچک تر مشاهده می کنند یا در موقعیت فضایی اجسام، جابه جایی احساس می کنند یا در مورد عینک های آستیگماتیسم ممکن است خطوط صاف را کج یا منحنی ببینند که باید پیش آگهی لازم در این زمینه به بیماران توضیح داده شود تا نگران نشوند و نمره عینک را نادانسته برای خود نامناسب ندانند.

بعد از تجویز عینک بخصوص در افرادی که برای اولین بار از عینک استفاده می کند باید آگاهی لازم داده شود که ممکن است در زمان استفاده از عینک در روز های نخست دچار سردرد یا خستگی شوند. در مورد کسانی که گه گاه از عینک استفاده می کنند مثل افرادی که مقادیر کم compound myopic astigmatism دارند یا از عینک تنها در زمان رانندگی استفاده می کنند یا افراد با compound hyperopic astigmatism که از عینک در زمان مطالعه یا استفاده از کامپیوتر استفاده می کنند، عادت کردن به عینک به زمان بیشتری نیاز دارد.

در مورد افرادی که باید در تمام زمان بیداری از عینک استفاده کنند بهتر است توصیه نمود که ابتدا از عینک در محیط های آشنا مثل زمان تماشای تلویزیون یا مطالعه استفاده کنند، این امر عادت کردن را راحت تر می کند.

باید به بیمار توضیح کافی داد که استفاده از عینک سبب کاهش شماره چشم و عدم استفاده از آن سبب افزایش شماره چشم نمی شود. قدرت انکساری چشم بستگی به چند فاکتور مانند قدرت قرنیه، عمق اطاق قدامی، قدرت لنز و طول اگزیال چشم دارد. با افزایش سن بزرگ شدن گلوب و تغییر در مقادیر این متغیر ها وضعیت انکساری به سمت امتروپ شدن پیش می رود. ارث نیز یک فاکتور تعیین کننده در بروز عیوب انکساری بخصوص میوپی است.

به دلایل تجویز عینک قدیمی بیمار توجه شود.

پزشک یا اپتومتریست قبلی ممکن است بر اساس نیاز بینایی فرد یا شرایط زندگی و سلامتی وی تغییراتی در نمره عینک نهایی تجویز شده، اعمال کرده باشد. مثلا پزشک برای فرد پیرچشم، عینکی تجویز نموده تا نیاز به استفاده از بای فوکال نداشته باشد، یا با کم کردن قدرت سیلندر یا تغییر محور سیلندر به موقعیت ابلیک کمتر تحمل آن را برای بیمار بهتر کرده باشد. بنابراین قبل از تصمیم گرفتن به تغییر قدرت عینک قدیمی، تمام شرایط موجود باید در نظر گرفته شوند.

بعد از تجویز عینک جدید باید هرگونه مشکل احتمالی و نیز دلیل تجویز عینک را برای بیمار توضیح داد.

برای بیمار حتما توضیح دهید که به چه علت عینک جدید تجویز می شود. مثلا برای افرادی که باید برای اولین بار از عینک نزدیک استفاده کنند لازم است توضیح داده شود که این عینک برای استفاده در فاصله مشخصی در نزدیک تنظیم شده و برای خواندن تابلو های موجود در خیابان ها کاربردی ندارد.

بیماران نزدیک بینی که برای اولین بار از عینک استفاده می کنند اشیا را کوچک تر مشاهده می کنند یا در موقعیت فضایی اجسام، جابه جایی احساس می کنند یا در مورد عینک های آستیگماتیسم ممکن است خطوط صاف را کج یا منحنی ببینند که باید پیش آگهی لازم در این زمینه به بیماران توضیح داده شود تا نگران نشوند و نمره عینک را نادانسته برای خود نامناسب ندانند.

بعد از تجویز عینک بخصوص در افرادی که برای اولین بار از عینک استفاده می کند باید آگاهی لازم داده شود که ممکن است در زمان استفاده از عینک در روز های نخست دچار سردرد یا خستگی شوند. در مورد کسانی که گه گاه از عینک استفاده می کنند مثل افرادی که مقادیر کم compound myopic astigmatism دارند یا از عینک تنها در زمان رانندگی استفاده می کنند یا افراد با compound hyperopic astigmatism که از عینک در زمان مطالعه یا استفاده از کامپیوتر استفاده می کنند، عادت کردن به عینک به زمان بیشتری نیاز دارد.

در مورد افرادی که باید در تمام زمان بیداری از عینک استفاده کنند بهتر است توصیه نمود که ابتدا از عینک در محیط های آشنا مثل زمان تماشای تلویزیون یا مطالعه استفاده کنند، این امر عادت کردن را راحت تر می کند.

باید به بیمار توضیح کافی داد که استفاده از عینک سبب کاهش شماره چشم و عدم استفاده از آن سبب افزایش شماره چشم نمی شود. قدرت انکساری چشم بستگی به چند فاکتور مانند قدرت قرنیه، عمق اطاق قدامی، قدرت لنز و طول اگزیال چشم دارد. با افزایش سن بزرگ شدن گلوب و تغییر در مقادیر این متغیر ها وضعیت انکساری به سمت امتروپ شدن پیش می رود. ارث نیز یک فاکتور تعیین کننده در بروز عیوب انکساری بخصوص میوپی است.